Slachtoffers mensenhandel zouden uit beeld verdwijnen door de AVG

De NOS meldt dat volgens de Nationaal Rapporteur organisaties geen melding meer mogen maken van mensenhandel aan het CoMensha.¹ Deze privaatrechtelijke organisatie probeert mensenhandel in beeld te brengen. Dit doen zij door middel van het registreren van slachtoffers van mensenhandel. Ook andere organisaties zoals jeugdzorginstellingen en zorgcoördinatoren melden dat zij minder melding maken van mensenhandel aan het CoMensha, omdat volgens de AVG expliciete toestemming van het slachtoffer vereist is.

Dergelijke berichten zijn vaker in het nieuws gekomen, waarbij de AVG iets zou verbieden dat eigenlijk niet verboden zou moeten zijn. Vaak is dit slechts een beperkte kijk op de waarheid en missen deze berichten de nodige nuances. De gegevens die worden verwerkt, moeten worden aangemerkt als bijzondere persoonsgegevens. Hieronder vallen bijvoorbeeld allerlei gegevens omtrent seksueel misbruik. Op grond van artikel 22 Uitvoeringswet AVG en artikel 9 AVG is het inderdaad niet toegestaan om deze gegevens te verwerken, tenzij een van de uitzonderingen van toepassing is.

Een van de uitzonderingen op het verbod om bijzondere persoonsgegevens te verwerken, betreft de mogelijkheid voor de wetgever om een wettelijke regeling te introduceren die het mogelijk maakt om zonder toestemming bijzondere persoonsgegevens te verwerken. Een andere uitzondering betreft de mogelijkheid om deze gegevens te verwerken, indien de betrokkene uitdrukkelijke toestemming heeft gegeven voor deze verwerking. In dit geval bestaat er geen wettelijke regeling die dit mogelijk maakt. In dat opzicht is het nieuwsbericht dan ook juist; voor het melden van slachtoffers van mensenhandel aan het CoMensha is inderdaad toestemming van het slachtoffer vereist.

Reeds in het rapport Slachtoffermonitor mensenhandel uit 2018 is geconstateerd dat toestemming verplicht was voor deze verwerking en dat de staatssecretaris uitdrukkelijk geen wettelijke regeling wilde creëren om zonder toestemming deze gegevens te registeren.² Daartoe stelt hij dat het belang van registratie, namelijk het verkrijgen van inzicht in de aard en omvang van mensenhandel teneinde goed beleid te kunnen maken, niet de inbreuk rechtvaardigt die daarmee wordt gemaakt op de persoonlijke levenssfeer van het slachtoffer als bedoeld in artikel 8 van het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens.

Het CoMensha had dit echter al enkele jaren geleden aan kunnen zien komen. In een rapportage van dezelfde Nationaal Rapporteur uit 2015 is namelijk geconstateerd dat er eigenlijk geen wettelijke basis was voor het melden van slachtoffers van mensenhandel zonder toestemming van het slachtoffer zelf.³ De Commissie-Azough heeft er destijds op gewezen dat er zorgen waren over de rechtmatigheid van het melden van slachtoffers van mensenhandel aan het CoMensha, zonder toestemming van deze slachtoffers. Met deze constatering is kennelijk weinig gedaan.

Deze toestemmingseis uit de AVG is niet nieuw en bestond ook al onder de Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp). Het argument dat de AVG nieuwe verplichtingen introduceert en dientengevolge slachtoffers van mensenhandel uit beeld verdwijnen door de AVG is daarom feitelijk onjuist. Door dergelijke berichten wordt in de media en bij het publiek een negatief beeld gevormd van privacybescherming dat niet ten goede komt voor het grondwettelijke recht op privacy.

De AVG is een grote verbetering ten opzichte van de oude richtlijn en de Wbp. Het feit dat organisaties er nu pas achter komen dat zij onder de voorganger van de AVG reeds niet voldeden aan de verplichtingen die daaruit volgde, zoals de toestemmingseis, zegt meer over deze organisaties dan de AVG. Daarnaast biedt de AVG simpelweg ruimte aan de wetgever om een dergelijke melding mogelijk te maken. Het zou de NOS dan ook sieren om aandacht te vestigen op de vraag waarom de wetgever kennelijk stil heeft gezeten en er geen regeling is geïntroduceerd om dergelijke meldingen mogelijk te maken.

Slachtoffers mensenhandel zouden uit beeld verdwijnen door de AVG

Voetnoten